SKY-WATCHER راهنماي خريد نخستين تلسكوپ

در اين مقاله با انواع اصلي تلسكوپ ها، پاسخ به پرسش هاي رايج، معرفي انواع چشمي ها و لوازم جانبي و اين كه نخستين بار چه اجرامي را بايد رصد كنيد آشنا خواهيد شد
خريد نخستين تلسكوپ تان گام بزرگي است . مخصوصاً اگر با معاني اصطلاحات تلسكوپي و نجومي آشنا نباشيد. پس براي اين كه به شما در انتخاب نخستين تلسكوپ تان كمك كرده باشيم اين مقاله را به شما تقديم مي كنيم. بگذاريد از چند پرسش متداول در زمينه ي تلسکوپ آغاز كنيم.

مي دانم كه تلسكوپ اجسام را بزرگ تر نشان مي دهد اما واقعاً كار اصلي تلسكوپ چيست؟
 

هدف تلسكوپ گردآوري نور است. اين ويژگي امكان ديده شدن اجرام كم نوري را نشان مي دهد كه به علت كم نور بودن بدون تلسكوپ ديده نمي شوند.

تلسكوپ من كامل خواهد بود يا به قطعات ديگري براي كاركردن نياز خواهم داشت؟
 

تقريباً تمام تلسكوپ هاي SKY WATCHER كامل اند و به قطعه ي اضافي براي رصد كردن احتياج نيست. البته بعضي از تلسكوپ ها به صورت OTA يا لوله خالي عرضه مي شوند. يعني شما فقط لوله ي اپتيكي را مي خريد و سه پايه و مقر همراه آن نيست و بايد خودتان پايه ي مناسبي را انتخاب كنيد.

به رصد آسمان خيلي علاقه دارم. بايد از كجا شروع كنم؟
 

هرچه مي توانيد درباره ي تلسكوپ اطلاعات جمع كنيد. چه تلكسوپ هايي وجود دارند؟ بهترين لوازم جانبي چيستند؟ چه اجرامي را مي توان با تلسكوپ هاي ساده ديد؟ اگر از تلسكوپي در اين مقاله خوشتان آمد به سايت www.telescope.ir برويد و درباره ي آن و تلسكوپ هاي ديگر اطلاعات به دست بياوريد.

آيا پيش از خريدن تلسكوپ بايد دوربين چشمي بخرم؟
 

خير. تصاوير دوربين هاي دوچشمي مخصوصاً از درون شهرهاي بزرگ، كه آلودگي نوري زيادي دارند، چيزي نيست كه به دنبالش هستيد. البته دوربين دو چشمي ابزار بسيار با ارزشي است ولي نه در شهرهاي بزرگ بلكه در مكان هاي تاريک خارج از شهر. در زير آسمان تاريك خارج از شهر مي توانيد از درون دوربين دو چشمي، خوشه هاي ستاره اي و راه شيري را به زيبايي ببينيد ولي اين اجرام از شهرها با دوربين چشمي به زحمت ديده مي شوند.

چرا اجسام از درون تلسكوپ وارونه ديده مي شوند؟
 

در تلسكوپ ها تصاوير وارونه يا به عبارتي بالا-پايين ديده مي شوند. با استفاده از قطعه اي به نام «چپقي 45 درجه» مي توان تصوير را به حالت عادي درآورد. البته اين موضوع در رصد اجرام آسماني به هيچ وجه مهم نيست.

آيا مي توانم از تلسكوپم براي ديدن اجرام زميني استفاده كنم؟
 

قطعاً. بسياري از رصدگران آسمان شب، در روز از تلسكوپ شان براي ديدن مناظر زميني از جمله پرندگان و طبيعت استفاده مي كنند. براي اين منظور مي توان از مستقيم كننده استفاده كرد.
آيا راهي براي آشنايي با تلسكوپ هاي sky watcher وجود دارد؟
بله. يكي از راه هاي خيلي خوب، جست و جو در اينترنت است. مقاله ها و تست هاي بسيار گوناگوني در اين زمينه وجود دارد. همچنين با پيدا كردن گروه نجومي شهرتان مي توانيد از نزديك با تلسكوپ كار كنيد و شيوه ي كار آن ها را ببينيد.

جدا از كيفيت اپتيكي، مهم ترين چيزدر هر تلسكوپ چيست؟
 

«استقرار» به چيزي گفته مي شود كه تلسكوپ روي آن قرار مي گيرد. ممكن است بهترين تلسكوپ جهان را بخريد اما اگر آن را روي استقرار ضعيف بگذاريد از سيستم خود در نهايت راضي نخواهيد بود. هيچ تلسكوپي در باد شديد درست كار نمي كند. لرزش هاي حاصل از باد به تلسكوپ و تصوير منتقل مي شود و تصوير واضح ديده نمي شود. بنابراين وجود استقراري محكم به اندازه ي خود اپتيك مهم است.
آيا تلسكوپ يا توانايي Go-to بهتر از تلسكوپي بدون Go-to است؟
بله. تلسكوپ Go-to تلسكوپي است كه با كامپيوتر دروني و موتورهاي دو محور، توانايي Go-to پيدا مي كند. وقتي چنين تلسكوپ هايي را نصب و راه اندازي كرديد تلسكوپ زمان بسيار زيادي را براي تان پس انداز مي كند كه در آن زمان مي تواند اجرام بسيار بيشتري را رصد كنيد. البته لذت پيدا كردن اجرام نيز خود داستان زيبا است. ولي بسياري از رصدگران با تجربه نيز ترجيح مي دهند از سيستم هاي Go-to براي صرفه جويي در وقت استفاده كنند.

اگر از تلسكوپ خارج از خانه استفاده كنم آيا براي كار به آن احتياج به برق دارم؟
 

اگر تلسكوپ تان موتوردار است بايد از برق استفاده كنيد. در بيشتر موارد تلسكوپ ها از جريان مستقيم برق استفاده مي كنند. يعني مي توانيد از باتري ماشين تان نيز استفاده كنيد. تمام تلسكوپ هاي skywatcher مبدلي براي استفاده از باتري فندكي ماشين دارند كه خارج از شهر مي توانيد از آن ها استفاده كنيد.

بهترين تلسكوپ براي من كدام است؟
 

بهترين تلسكوپ، تلسكوپي است كه بيشترين استفاده را از آن مي بريد. اگر تلسكوپ تان خيلي سنگين است يا زمان بسياري براي نصب لازم دارد. احتمالاً استفاده ي چنداني از آن نخواهيد برد. در عوض اگر تلسكوپ تان سبك و كاركردن با آن راحت باشد از استفاده از آن بسيار لذت خواهيد برد و هميشه با شما خواهد بود. تلسكوپي كوچك و بسيار سبك كه از آن زياد استفاده مي كنيد نور بيشتري نسبت به تلسكوپي بزرگ ولي با كاركرد كم گردآوري خواهد كرد.

تلسكوپ هاي شكستي
 

3 نكته كه بايد بدانيد
1. تلسكوپ هاي شكستي از عدسي براي ايجاد تصوير استفاده مي كنند.
2. تلسكوپ هاي شكستي به كم ترين مراقبت و تنظيم احتياج دارند.
3. بسياري از تلسكوپ هاي شكستي كوچك روي سه پايه هاي عكاسي نصب مي شوند و در نتيجه ابزارهاي بسيار جمع و جور سريعي براي رصد محسوب مي شوند.
تلسكوپ هاي شكستي با خم كردن نور، آن را متمركز مي كنند و تصوير تشكيل مي دهند. اگر سطح لنز شكل صحيحي داشته باشد نورها درست كانوني شده و تصويري درست تشكيل مي دهند. قرار دادن چشمي در نقطه ي كانوني امكان ديدن تصويري را كه تلسكوپ به سمت آن نشانه رفته مي دهد. عينك ساز هلندي هانس ليپرشي نخستين تلسكوپ را كه از نوع شكستني بود در سال 1608 ميلادي ساخت. او تلسكوپش را چنين توصيف كرد: «وسيله اي براي ديدن اجسام دوردست، طوري كه به نظر مي آيد در نزديكي ما قرار دارند».
تلسكوپ او اجسام را 3 برابر نزديك مي كرد. مخترع و دانشمند ايتاليايي گاليكه نخستين كسي بود كه تلسكوپ را براي مقاصد نجومي استفاده كرد و چيزي كه او ديد علم نجوم را دگرگون كرد.
دو كلمه اي كه اين روزها درباره ي اين تلسكوپ ها مي شنويد واژه هاي آپوكروماتيك و آكروماتيك اند. هر يك از آن ها سيستمي شامل چند عدسي اند كه از شيشه هايي با جنس متفاوت ساخته شده اند. اكروماتيك يعني دوتايي بدون خطاي رنگ چنين تلسكوپ هايي از دو عدسي به هم چسبيده تشكيل شده اند و كيفيت تصويري قابل قبولي دارند. با اين كه معني آكروماتيك يعني بدون خطاي رنگ ولي در عمل هنگام رصد با چنين تلسكوپ هايي كمي خطاي رنگ ديده خواهد شد؛ مخصوصاً در اجرام پرنور آسمان و لبه هاي تيز مثل لبه ي ماه و سياره ها.
لنزهاي آپوكروماتيك نيز موجودند. آن ها تلسكوپ هايي بسيار با كيفيت اند. و تعداد اجزاي لنزشان حتي به 4 تكه مي رسد. همچنين شيشه هاي استفاده شده در آن ها معمولاً خاص و متفاوت اند.
تا سال 1960/1339 تلسكوپ هاي شكستي بيشترين فروش را در بين انواع تلسكوپ ها داشتند. بعد از آن با توليد ديگر انواع تلسكوپ ها توليد انواع تلسكوپ هاي شكستي اندكي كاهش يافت. با اين حال در سال هاي اخير ساخت و فروش تلسكوپ هاي شكستي دوباره افزايش يافته است. چند علت براي اين موضوع وجود دارد كه بد نيست با آن ها آشنا شويد. اول اين كه كيفيت اپتيكي تلسكوپ هاي شكستي افزايش پيدا كرده. دوم اين كه با افزايش كيفيت اپتيكي لنزها امكان كاهش نسبت اپتيكي و در نتيجه كاهش طول لوله فراهم شده است. در نهايت كه مواد سبك تر باعث شده تلسكوپ هاي كوچك باز هم سبك تر شوند و حمل كردن شان آسان تر شود. سبكي و قابليت حمل آسان هر تلسكوپ عاملي بسيار اساسي و تعيين كننده است. هنگامي كه تلسكوپ تان سبك باشد حتي براي رصدهاي كوتاه، مانند نگاه انداختن به ماه و سياره ها، به آساني مي توانيد تلسكوپ تان را نصب كنيد و از كار با آن لذت ببريد. در حالي كه براي تلسكوپ هاي سنگين و بزرگ، معمولاً شخص تلسكوپ را براي رصدهاي سريع و تفنني نصب نمي كنند.

مزاياي تلسكوپ هاي شكستي
 

*هيچ بخشي از نور با قطعه اي مكانيكي سد نمي شود؛ در نتيجه تصاوير كنتراست بالاتري دارند. رصدگران ماه، سياره ها و ستاره هاي دو تايي كه به كنتراست بالاي تصوير احتياج دارند به خوبي مي توانند از اين تلسكوپ ها استفاده كنند. شكستي ها به بهترين ابزار براي رصد چنين اجرامي معروف اند.
* شكستي ها مراقبت كمي احتياج دارند. عدسي مانند آينه به اندود مجدد احتياج ندارند و مي تواند سال ها كار كند. همچنين شكستي ها همانند تلسكوپ هاي آينه اي كه گه گاه به تنظيم اپتيكي احتياج دارند نيستند و يك عمر تنظيم باقي مي مانند.

تلسكوپ هاي بازتابي
 

3 نكته كه بايد بدانيد
1. نيوتني ها از آينه براي توليد تصوير استفاده مي كنند.
2. تلسكوپ نيوتني بهترين نسبت پول به اندازه را دارد.
3. بزرگ ترين تلسكوپ هاي آماتوري، نيوتوني اند
جيمز گريگوري كسي بود كه تلسكوپ بازتابي را اختراع و طرح آن را در سال 1663 منتشر كرد. البته گريكوري هيچ گاه اين تلسكوپ را نساخت. نيوتن دانشمند بزرگ انگليسي نخستين كسي بود كه در سال 1668 چنين تلسكوپي ساخت. آينه ي اين تلسكوپ فقط 33 ميلي متر قطر داشت و طول لوله اش 15 سانتي متر بود. تلسكوپ هاي بازتابي نيوتوني از دو آينه تشكيل مي شوند، يك آينه ي بزرگ مقعر به نام آينه ي اوليه و يك آينه ي تخت كوچك به نام ثانويه. آينه ي اوليه در انتهاي لوله قرار مي گيرد و نور را جمع آوري مي كند در حالي كه آينه ي ثانويه نزديك بالاي لوله ي تلسكوپ قرار مي گيرد و كوچك تر است. آينه ي تخت ثانويه كه با زاويه 45 درجه نصب شده است نور را به سوي چشمي هدايت مي كند و چشمي، تشكيل تصوير مي دهد. از نيمه ي دوم قرن بيستم آماتورها به طور جدي شروع به ساختن تلسكوپ هاي نيوتني كرده اند. امروزه تلسكوپ هاي نيوتني بسيار با كيفيت و در عين حال با قيمتي كاملاً معقول در دسترس آماتورها قرار دارد. به طور كلي نيوتوني ها ارزان ترين تلسكوپ هاي موجودند. بنابراين اگر مشكل بودجه داريد بهتر است نگاهي جدي به اين تلسكوپ ها بيندازيد. بزرگ ترين تلسكوپ هاي آماتوري از نوع نيوتوني اند. بنابراين اگر حمل تلكسوپي بزرگ براي تان مشكل نيست و ماشين بزرگ براي جابه جا كردن تلسكوپ داريد نيوتوني هاي بزرگ، مانند 12 يا 14 اينچ و حتي 16 اينچ مي توانيد براي تان انتخاب هاي هيجان انگيزتري باشد.
تلسكوپ هاي نيوتني از آينه اي مقعر براي گردآوري نور و توليد تصوير استفاده مي كنند. آينه ي تخت نور را به سوي چشمي هدايت مي كند.
تلسكوپ هاي نيوتني هيچ گونه خطاي رنگي ندارند. يعني حتي اجرام بسيار پرنور نيز از خود خطاي رنگي نشان نمي دهد.
تلسكوپ هاي نيوتوني ارزان ترين خانواده اي تلسكوپ ها هستند. براي ساختن تلسكوپ هاي نيوتني، فقط يك سطح را بايد تراش داد و پوليش كرد در حالي كه در تلسكوپ هاي شكستي حداقل 4 سطح بايد تراش و پوليش شوند. در نتيجه هزينه ي نهايي بسيار افزايش مي يابد. تلسكوپ هاي با قطر دهانه ي بيشتر از 6 اينچ به جز چند استثنا همه از نوع نيوتوني و يا تركيبي اند.
* محل قرارگيري آينه ي ثانويه در تلسكوپ هاي بازتابي باعث مي شود اندكي از نور سد شود و مركز تصوير در بزرگ نمايي هاي بالا تحت تأثير قرار گيرد. هرچه آينه ي ثانويه بزرگ تر باشد اين اثر بيشتر است.
* تلسكوپ هاي نيوتوني خطاي كما دارند. خطاي اپتيكي كه شكل نقطه اي ستاره ها را در گوشه ي تصوير تحت تأثير قرار مي دهند و هرچه از مركز تصوير فاصله بگيريم اثر اين خطا بيشتر مي شود. با قراردادن سوژه در مركز تصوير تا حد زيادي مي توان بر آن غلبه كرد.
* تلسكوپ هاي نيوتوني هرازگاهي به تنظيم مجدد اپتيكي احتياج دارند براي همين رصدگران پيش از شروع رصد با اين تلسكوپ ها از هم خط بودن آن مطمئن مي شوند.

تلسكوپ هاي تركيبي
 

3 نكته كه بايد بدانيد
1. تلسكوپ هاي تركيبي از ادغام عدسي و آينه ساخته شده اند.
2. اين تلسكوپ ها فشرده ترين خانواده ي تلسكوپ ها هستند.
3. سازندگان معمولاً اين تلسكوپ ها را به طول كامل عرضه مي كنند.
تلسكوپ هاي تركيبي همان طور كه از نامشان بر مي آيد تركيبي از تلسكوپ هاي شكستي و بازتابي اند. در اين تلسكوپ ها از دو ويژگي شكست و بازتاب نور در آينه و عدسي استفاده شده است. نخستين تلسكوپ تركيبي را منجم آلماني برنارد اشميت در سال 1930/1309 ميلادي ساخت. تلسكوپ اشميت از آينه اي كروي در انتهاي لوله و يك عدسي تصحيح كننده ي تصوير در جلوي لوله تشكيل شده است. تلسكوپ اشميت پيشرو تلسكوپ هاي امروزي اين نسل بود. تلسكوپ هاي اشميت-كسگرين كه امروزه رايج ترين عضو خانواده ي تلسكوپ هاي تركيبي اند در واقع از تركيب تلسكوپ كسگرين با اشميت حاصل شده است. در اين تلسكوپ ها نور از طريق تيغه ي تصحيح كننده وارد لوله ي تلسكوپ مي شود و سپس به آينه ي ثانويه مي رسد و به سوي آينه ي كوچك در مركز و جلوي لوله هدايت مي شود. اين آينه ي ثانويه نور را از درون سوراخي روي آينه ي اصلي به بيرون هدايت مي كند و چشمي مي تواند تصوير تشكيل شده را ببيند.
تلسكوپ مدل BKMAK127-AZGT تلسكوپي از خانواده ي ماكسوتف-كسگرين با استقرار سمت-ارتفاعي مجهز به سيستم Go-to است. تلسكوپي بسيار با كيفيت و سبك براي شروع نجوم آماتوري.
تلسكوپ سلسترون با قطر دهانه ي 8 اينچ و مقر استوايي EQ5 با سيستم Go-to هم تلسكوپي عالي براي شروع و ادامه ي نجوم براي كساني است كه مشكل بودجه دارند.
اين مقاله در همين جا پايان نمي يابد. نسخه ي كامل اين مقاله و ده ها مقاله ي كاربردي ديگر را مي توانيد در وب سايت مؤسسه ي آسمان شب (WWW.telescope.ir) پيدا كنيد.
* مزيت شماره ي يك تلسكوپ هاي تركيبي، فشردگي و كم حجمي آن ها است. طول چنين تلسكوپ هايي معمولاً يك چهارم تلسكوپ هايي با همان قطر دهانه از خانواده ي شكستي يا نيوتني است.
* اين تلسكوپ ها هم شبيه تلسكوپ هاي شكستي، لوله بسته هستند و هم دما شدن شان با محيط كمي بيشتر از تلسكوپ هاي نيوتني زمان نياز دارد.
نخستين تلسکوپ اشميت کسگرين
در سال 1970 ميلادي شركت آمريكايي سلسترون تلسكوپي ساخت كه دنياي نجوم آماتوري را متحول كرد: تلسكوپ celestron8 يا c8 اشميت-كسگريني 8 اينچي که كوچك و با كيفيت بود. معرفي اين تلسكوپ انقلابي در دنياي نجوم آماتوري برپا كرد. لوله ي نارنجي آن در آن زمان بسيار معروف شده بود. هيچ تلسكوپ 8 اينچي به اين اندازه فشرده و جمع و جور نيست. اين تلسكوپ به سرعت گسترش پيدا كرد و يكي از محبوب ترين تلسكوپ هاي زمان خود شد. به همين علت گستره ي بسيار وسيع و متنوعي از لوازم جانبي براي اين تلسكوپ به بازار عرضه شد و منجمان هيچ گونه كمبودي براي رصد و عكاسي با آن نداشتند.
منبع:نشريه نجوم، شماره 215
/ع